Vriendschap in de keuken, de vrouw en haar schoonmoeder. M. Lena Dolce,(psdnm. v. Lena Maradona). De trouwe (en dat zijn ze) lezers van Lena Maradona hebben het druk dit jaar. Nog geen twee maanden na "Italiaans Dagboek" verschijnt nu het eerder geschreven "Vriendschap in de keuken". Dit is om te voorkomen dat mensen de Italiaanse uitgave aanschaffen. In Italië zelf is er immers geen dergelijke overkill aan Maradonas omdat "Italiaans Dagboek" aldaar door de pauselijke censor in de ban werd gedaan waardoor geen uitgever het aandurfde het uit te brengen. Dit naar aanleiding van het nogal expliciete hoofdstuk 12 ("Als het regent") en de beruchte Hot Panty passage. Voor de liefhebbers van scabreuze taal en controverse valt er van "Vriendschap in de keuken" dan ook weinig te genieten. Het bestaat uit acht tamelijk wetenschappelijke essays, galardeerd met misschien iets teveel cijfers en statistieken, handelend over de diverse aspecten van de zeer complexe relaties die nu eenmaal ontstaan tussen een vrouw en haar schoonmoeder. Het valt op dat erg veel in dit boek vanuit de optiek van de "vrouw" wordt beschreven waarbij er ook vanuit wordt gegaan dat zij jonger is dan de schoonmoeder, wat natuurlijk wel veel voorkomt, maar niet per definitie zo hoeft te zijn. Een bezwaar vind ik dat ze in nogal willekeurige en emotionele rangschikking worden ingedeeld en opgevoerd hetgeen de wetenschappelijke waarde van deze uitgave ondermijnt. Een index was dan ook geen luxe geweest. Het is echter toch een zeer leesbaar boek geworden, en ik denk ook heel nuttig voor de geëngageerde lezer, door de helderheid van de artikelen zelf en de tips aan het eind van elk hoofdstuk. Ook erg herkenbaar. Tijdens het lezen van hoofdstuk 3, "Jaloers, Wie ?", had ik bijvoorbeeld een flashback van jaren her, een destijds schijnbaar onbetekenend incident. Ik was toen zelf nog getrouwd en tijdens een familieweekend in Kolmar kwam mijn moeder overstuur uit de keuken rennen, erachteraan mijn Ilse, vervaarlijk zwaaiend met een steelpan en mijn moeder achtervolgend tot aan het tuingereedschapsschuurtje waar zij inmiddels een veilig heenkomen had gezocht. Met overslaande stem schreeuwde zij almaar "Wat nou, paddestoelen, vuile zwam!" Pas enkele weken later slaagde oom Mats er in de twee weer rond de tafel en in gesprek te krijgen, maar niemand heeft ooit goed begrepen wat zich nou had voorgedaan. En nu, jaren later, mijn vrouw is er al jaren vandoor met de tuinman en mijn moeder zegt zich van het hele gebeuren niets meer te herinneren, lees ik ineens de roerende passage: "...nooit en te nimmer, never never niet. Doe geen champignons in de pasta saus... het hoort niet en het smaakt vies...". Ook de hoofdstukken "Hij wil naar de Kunstacademie" en "Om de vier weken" bevatten voor Uw recensent verhelderende situaties en ik heb erg moeten lachen bij het hoofdstuk "Ik wist dat al langer". De illustraties in dit boek, in tegenstelling tot "Italiaans dagboek" doen er werkelijk toe en de grafieken onderbouwen de tekst, iets wat in veel soortgelijke boeken nogal te wensen laat. Het boek is vlot van toon en bij tijden zeer geestig. Een aanrader. Nils Kotter. M. Lena Dolce: Vriendschap in de keuken, de vrouw en haar schoonmoeder. Oorspr. titel: L'Amicizia nella cucina, la moglie e la suocere. Vert. D. Campo Montagnia. Uitgeverij Loretta, Groningen. f.34.90. Mijn leven als Brothel Brother. Anton Agricola. Keyboardspecialist Anton Agricola is al vele jaren een gewaardeerd musicus in de Nederlandse muziekwereld. Zijn bijdragen aan met name de Groningse "scene" zijn schier ontelbaar. Enige tijd geleden heeft hij zich tijdelijk moeten terugtrekken uit het actieve kunstenaarschap om zich te kunnen laten behandelen aan zijn trauma's. Het gaat gelukkig alweer beter met hem, mede omdat hij op aanraden van de behandelende artsen de oorzaken van zijn klachten van depressieve aard van zich af geschreven heeft. Om de artsen te kunnen bekostigen heeft hij besloten zijn geschriften uit te breiden met research en een nawoord en als manuscript aan uitgeverijen voor te leggen. Viaductpress heeft als eerste toegehapt en mag zich gelukkig prijzen. Alles wijst erop dat we hier te doen hebben met een potentiële bestseller. "Mijn leven als Brothel Brother" is een van die rockboeken die in één adem worden uitgelezen en een verpletterende indruk maken op de lezer. Agricola neemt geen blad voor de mond en laat weinig heel van de mythe dat de BB's zulke innemende en sociale mensen zijn. De uitstraling die zij live hebben is gebaseerd op hypocrisie, onderling bedrog, clanvorming en wreedheid. Zoveel wordt al gauw duidelijk. Voeg hierbij de consequente minachting voor publiek, zaalhouders en andere muzikanten en de lezer begrijpt dat enige incidenten die zijn doorgesijpeld in de media veeleer regel dan uitzondering zijn. De bandleden repeteren niet, maar zeggen dat ze dat wel doen, en het is een wonder dat er vaak toch nog gecoördineerde optredens uit rollen. Dit lijkt te komen door het ongegeneerd despotische regime van Slow Joe die iedereen die iets doet wat niet afgesproken is (lees: door Slow gedicteerd) op de bek slaat en bij herhaalde "overtredingen" zelfs consumptiebonnen confisqueert. Maar dan nog lijkt het dat pianist Johnny en gitarist Flying Fingers Frits nooit luisteren en op het autistische af bezig zijn. Casey bekommert zich om geen ander ritme dan zijn eigen. Een ieder hobbelt maar wat achter zanger Animal Nauto aan, die altijd stomdronken is. Valt er muzikaal al weinig te genieten van een gastverblijf bij de BB's (Agricola was invaller), in sociaal en menselijk opzicht maken vooral de zusjes Maradona het tot een hel. Het is geen wonder dat er om en nabij de 25 ex-leden zijn van deze band, alleen zijn ze vermoedelijk niet gezegend met zo'n virtuoze schrijvershand. Kinderachtigheden als scheetkussens en klapsigaren zijn vermoedelijk nog wel te verduren, maar wat we hier verder allemaal nog lezen is bij de beesten af. Diefstal van geld en kleding, intriges en achterklap, het moedwillig verkeerd doorgeven van afspraken: "...ik was ten einde raad, Magda schreeuwde SOLO! in mijn oor, terwijl Maria riep Tis Frits, en ondertussen vertrapte Lena mijn accordeonkoffer. En wat deed Martha met die schroevedraaier bij mijn orgel? Het ding zou het nooit meer doen...". Meedogenloze intimidatie: "...mijn nieuwe colbert gespoeld in bleekwater, mijn broek vermaakt tot een zielige Bermuda met ongelijke pijpen... mijn schoenen gevuld met krammetjes...". Zijn gruwelijke ervaringen heeft de schrijver aangevuld met een uitgebreide geschiedenis van de band, teruggaand tot de jeugd van de diverse muzikanten. Hij interviewde veel mensen die banden hebben gehad met de huidige leden van de BB's. Trieste verhalen zoals van Jaap Jan Zwaginga, die door Animal Nauto -die de nodige connecties blijkt te hebben- geroyeerd is als lid van de vereniging De Friesche Elfsteden, Bartina Koeman die naar Spanje is verhuisd om Magda Maradona niet meer te hoeven tegenkomen en Michel Hoebink die Slow Joe alleen nog maar ziet als laatstgenoemde weer eens zonder geld zit. Waren er maar meer Rock & Roll boeken zo uitstekend gedocumenteerd, zo helder geschreven, dan was er misschien geen sprake van een wegwerpgenre.
Wilton Werkhok.
Mijn leven als Brothel Brother, door Anton Agricola. Viaductpress. f.43,95.
Haagse krolen, door Jan Steven Kuylen.
Bizarre genrethriller over een man die door zijn vrouw ervan
verdacht wordt zijn eigen moeder levend begraven te hebben. Goede
sfeertekeningen van Wassenaar, geloofwaardige karakters en de nu
al onsterfelijke zwager Harry("...wou je biefstuk? Dan
bestel je toch gewoon dooie koe..."), maar een iets te
voorspelbaar plot.
Uitgeverij Loretta, f.24,95. W.W.
Het weer in 1999, door Magda Maradona.
Daar waar haar weersvoorspellingen voor een heel kwartaal duiden
op durf gepaard aan inzicht, lijkt me dit vooralsnog gewaagd. Een
sneeuwstorm op 3 juli 1999 ?!?
We zullen zien.
Mirror Books, f.9,90. W.W.
Traag in beweging, door Jacob-Johannes Traag.
De unieke formule die Jacob-Johannes Traag in zijn twee jaar
geleden verschenen "Traag langs de Taag" hanteerde is
ook in dit boek terug te vinden.
Smakelijk opgetekende reisverhalen en nuttige informatie wisselen
elkaar in een prettig tempo af. "Traag in beweging" is
vooral bedoeld voor de jonge, sportieve vakantieganger die
precies wil weten wat er waar in en rond de Middellandse Zee te
beleven valt. De sympathiekste kamelenverhuurder in Libië, de
meest betrouwbare zweefvliegcursus in Zuid-Frankrijk, de mooiste
plekjes om het boeiende bloeiende leven onder water te
aanschouwen, ze zijn allemaal te vinden in dit uitputtende werk,
waar ook oudere avonturiers en mensen die liever thuis blijven
met een goed boek, veel plezier aan kunnen beleven.
Uitgeverij Loretta, f.36,95. N.K.
Bundel, de verzamelde gedichten, door Maria Maradona.
Het is opmerkelijk als een dichteres op zo jonge leeftijd (28) al
haar verzameld werk uitgeeft.
Zelf zegt zij in het voorwoord dit te doen omdat zij gaat stoppen
met poëzie, wegens het gevonden hebben van de man van haar
leven. Lezers van dit blad zijn al vertrouwd met de stijl van
Maradona. Puik bezorgd met een inleiding van Willy Lapsnuit-Kever
in een luxe editie.
Ook verkrijgbaar op dovencassette.
Uitgeverij Loretta, f.89,90. N.K.
Geluidstechniek voor gevorderden, door Peter Peters.
Tweede boekje in een onbeduidende serie, geschreven door de
geluidsman van de Brothel Brothers. We vervallen hier van de ene
overbodige tip in de andere, en daarbij gevoegd ook nog
regelrecht gevaarlijke en stompzinnige informatie (bier in de
monitorboxen, Whiskey in het mengpaneel?).
Je kunt het je beter zelf aanleren dan dit boek lezen.
Viaductpress, f.24,90. W.W.
Rock in Drenthe, door Berend Hades.
Aardig debuut van een aardige schrijver. Het boek is precies wat
de titel pretendeert, niets meer en zeker niets minder. Hades
laat de Drentse rockgeschiedenis beginnen in Grollo, met de
opkomst van Harry Muskee, en vervolgen met alles wat volgde,
waarbij de grenzen van Drenthe eerder etnisch dan geografisch
gelden. Zo lezen wij een uitgebreid verslag van het concert van
KC & The Sunshine Band in Ter Apel, dat toch echt in
Groningen ligt. Verder ook nog interessante tips zoals "Hoe
maak je het in Drenthe" en "De UitGids van Tweede
Exloërmond". De auteur is thans bezig aan
"Grootgronings Grunge Grafschrift", en ik zie er naar
uit!
Viaductpress, f.19,90. N.K.
Spreken in het openbaar, door Frederik V.Ignatius.
Er zijn boeken die, hoewel het onderwerp je totaal niet
aanspreekt of overbodig in je leven is, toch een snaar raken. Die
ervaring had ik bij het lezen van "Spreken in het
Openbaar". Het is immers iets wat ik nooit doe en ook nooit
hoop te hoeven. Ik heb destijds niet voor niets meegedaan aan die
recensentenprijsvraag met als hoofdprijs een plaats op de Tis-redactie.
Maar als ik dit boek van de fameuze redenaar Ignatius toen al had
gelezen was het misschien allemaal heel anders gegaan.
Wat een schitterende alternatieve benadering van wat de schrijver
zelf noemt: Het Gelul. Verreweg het nuttigst is het tweede deel
van het boek, vol met tips en aanwijzingen voor de aanstaande
spreker. Hoe bereik je de toestand van vrede met de woorden? Wat
kunnen je tenen je vertellen? Wat is het verschil tussen wat de
klank zegt en het rhytme je vertelt?
Hoe gebruik je de ellebogen bij het gesticuleren? Lees het
allemaal van de pen van de man die schrijft: "...bovendien,
bij mijn allersterkste speeches heb ik niets gezegd...".
Uitgeverij Loretta, f.37,90. W.W.
De Nationale Tweedehands Dakpanalmanak, Vierde Editie, door Cor
Molton.
Alweer voor de vierde keer verschijnt dit onmisbare werkje.
Hierin zijn de bestaande hoofdstukken over fabricage, jaargangen,
modellen en betrouwbare adressen aanzienlijk bijgewerkt en
uitgebreid. Bovendien staat er nu ook een
richtprijzen-adviesstaatje in. Maar wat de vierde editie echt
onmisbaar maakt voor zowel consument als handelaar is het laatste
hoofdstuk, "De alternatieve functies van Uw dak, ook als het
plat is". Wie anders dan Molton komt bijvoorbeeld op het
idee om er een tennisbaan op te bouwen? Of een tropisch nest?
Elsevier, f.18.90. N.K.
Dit en Dat en Weet ik Wat, door Klaas Sytze Nauto.
Alles wat je graag wou weten terwijl je er niets aan hebt. Lezers
van dit blad zullen veel van de artikelen al kennen. Nauto
beantwoordt in principe al vijftien jaar de vragen van zijn
lezers en dat heeft nu zijn weerslag in een lijvige bundel. Voor
niet-Tislezers die geïnteresseerd zijn in bijv. waarom tomaten
in ovenschotels langer warm blijven dan de rest, of het Friesche
woord voor neuken, is dit een aardig hebbeboekje. Ook leuk als
cadeau. Voor Tis-lezers, en U bent er een op het moment, bevat
het teveel doublures.
Uitgeverij Loretta, f.9.95. N.K.
Schnaps, Chianti, Port en Ouzo; Pernod, Wodka,
Sambuca en de Duvel, door Sas Matras.
De in anonimiteit levende voormalige smartlappenzangeres Sas
Matras debuteerde zes jaar geleden als schrijfster met de roman
"Verre Taal", en daarna volgde een grote stilte. In die
tijd publiceerde ze alleen de korte novelle "Henk". Na
de vernietigende kritiek op "Verre Taal" (die nu, zes
jaar later, in het licht van de ontwikkelingen in Joegoslavië
misschien toch misplaatst hard was) heeft zij zich, geenszins
teleurgesteld, teruggetrokken om te werken aan "Schnaps,
Chianti, Port en Ouzo; Pernod, Wodka, Sambuca en de Duvel".
Achter deze onmogelijke titel schuilt de meest relevante
sleutelroman die deze eeuw in Nederland is uitgegeven. Achter een
schijnbaar eenvoudig verhaal schuilen vier vertellagen, waardoor
ik de ruim zevenhonderd pagina's in een adem heb uitgelezen.
De roman is in de ik-vorm geschreven. Hoofdpersoon in
"Schnaps, Chianti, Port en Ouzo; Pernod, Wodka, Sambuca en
de Duvel" is de zesenveertigjarige voormalig tweede stuurman
Harm Zonderland. Het handelt over één nacht en één dag in het
leven van Harm. Gedurende deze tijd zit hij alleen thuis,
ontvangt slechts heel even een bezoeker, en bouwt aan een uit
luciferhoutjes gemaakt model van een coaster, hetzelfde schip
waarop hij vroeger gewerkt heeft. Tussendoor maakt hij even tijd
om TV te kijken, en 's-ochtends repareert hij noodgedwongen een
broodrooster. Wie nu denkt dat hij zich laveloos drinkt heeft het
mis. Geen druppel. De Schnaps, Chianti, Port en Ouzo; Pernod,
Wodka, Sambuca en Duvel uit de titel slaan op zijn
alcoholistische verleden, dat hij nu nog slechts terugziet in
zijn buurman met wie hij een abonnement op een weekblad deelt.
Aan het eind van de middag is Harm's houten scheepje na veel
kundig opgeloste technische problemen af, en dit is de simpele
"bovenlaag" van het verhaal. Maar hierachter schuilt de
ware kracht van "Schnaps, Chianti, Port en Ouzo; Pernod,
Wodka, Sambuca en de Duvel". Harm lijdt aan
linguïstische amnesie, een kwaal waardoor hij zijn verleden
niet in één duidelijke versie kan onthouden. Het verandert
steeds, en creëert een vaag verlangen van de huid, de reuk, en
de papillen. Matras weet hier op zeer ingenieuze wijze de taal te
manipuleren. De lezer voelt zich tijdens het lezen als het ware
diep in Harm. De dokter heeft hem ooit verboden nog één druppel
alcohol te drinken, en dit is verder niet zo'n probleem, behalve
dat het hem heeft afgesloten voor de belangrijkste sleutel van
zijn geheugen, hij onthoudt immers niet bijv. "Athene",
maar de smaak van Ouzo. Desondanks weet de schrijfster, in de
ik-persoon, het zeer rijke levensverhaal van onze held te
vertellen. Dit mag met recht een prestatie heten.
Maar hij leeft ook zeer uitdrukkelijk in het heden. Hij laat zich
vooral informeren door de TV, en hier verdient Matras een tien
voor oorspronkelijkheid, hij kijkt voornamelijk naar testbeelden,
en dat nooit langer dan twee minuten per zender, echter wel
zorgvuldig erop lettend geen zender over te slaan. Ook heeft hij
een nadrukkelijk praktisch karakter. Zo maakt hij zijn eigen
lijm, een gegeven waarop nogal gehamerd wordt, zijn eigen verf,
en bakt hij ook zelf brood uit ingrediënten die zijn verder in
het verhaal niet voorkomende reclasseringsambtenaar wekelijks
bezorgt. Op de bewuste dag waarop "Schnaps, Chianti, Port en
Ouzo; Pernod, Wodka, Sambuca en de Duvel" speelt eet hij
echter oud brood. Wij komen veel te weten over hoe Harm denkt dat
de wereld ingericht zou moeten zijn en de man heeft denkbeelden
die de schijnbaar kleine begrenzingen van zijn tweekamerflat
ruimschoots overschrijden. "...Het leven is binnen, maar ik
ken het van buiten..." Ik wil hier ook niet teveel
verklappen. En dan is er nog de schriftelijke communicatie, ofwel
de post. Door zijn ziekte maakt het Harm eigenlijk niet zoveel
uit of hij dagelijks nieuwe post krijgt, danwel jaren oude
brieven steeds maar herleest. Het knappe van "Schnaps,
Chianti, Port en Ouzo; Pernod, Wodka, Sambuca en de Duvel"
is dan ook dat de lezer steeds kan meegenieten van wat Harm leest
zonder te weten of het hier nou werkelijk gaat om wat er staat,
of dat het is hoe het in Harm's hoofd doordringt. Een brief van
een croupier:"...zoon als dat hier of morgen, bekwame kerel
dat het geld nog scheelt, en wij in God mogen geloven. Bakens,
bakens... Voorwaar de schuld drie miljoen Kyat bedraagt, en ik
maak net zo lief van hetzelfde pak een laken..." En zo gaat
het dan nog wel even door in een even poëtische als lyrische
aaneenschakeling van het geschrevene, of eigenlijk: De perceptie
ervan. En is dit niet een veel universeler gegeven dan de
bescheiden schrijfster suggereert? Op dit soort momenten ontroert
Harm.
De toekomst -men leze hier de toekomende tijd in de
belevingswereld van de hoofdpersoon- is een verhaal apart in
"Schnaps, Chianti, Port en Ouzo; Pernod, Wodka, Sambuca en
de Duvel". Waar het verleden geheel langs Harm's
taalvermogens lijkt te glijden is hij met betrekking tot de
toekomst uiterst gearticuleerd: "...Ik brand weer een doosje
lucifers af, de boel moet hier niet in de fik vliegen. Zodadelijk
zal Jelke wel aanbellen. Hij is al twee dagen met de Elsevier
bezig. Het wordt toch tijd dat ik 'm mag zien. Het zal nu niet
lang meer...Ah, daar gaat de bel. "Trek maar aan het touwtje
Jelke", roep ik twee keer, de tweede keer luider. "Wil
je een toastje?"...". Harm is innemend en beleefd,
meelevend en vriendelijk, en kan zoals blijkt moeiteloos de
toekomst voorspellen. Het feit dat Harm hier niet neerslachtig
van wordt valt op te vatten als een optimistischer kijk op de
toekomst door de schrijfster dan ten tijde van "Verre
Taal". Eén facet van het boek doet aanvankelijk aan als een
geforceerde overdreven stijlbreuk die "Schnaps, Chianti,
Port en Ouzo; Pernod, Wodka, Sambuca en de Duvel" niet nodig
heeft omdat het verhaal loopt als een trein. Het betreft hier het
bezoek van buurman Jelke. Hij is enige tijd binnen, vertelt wat
van zijn dagelijkse sores, levert de nieuwste Elsevier af, en
verdwijnt na enige tijd door de deur waardoor hij gekomen is. De
lezer denkt dan dat de eenheid en evenwicht in het verhaal zoek
zijn, maar het betreft hier een adder onder het gras. Matras
maakt meteen daarna de buurman aannemelijk en noodzakelijk, door
hoe Harm erop reageert "...flippo...", en later, aan
het eind van de middag, terugkijkt. Het blijkt hier om een zeer
spectaculaire wending te gaan die ik in Uw belang niet zal
verklappen. Misschien heb ik eigenlijk al teveel verklapt.
"Schnaps, Chianti, Port en Ouzo; Pernod, Wodka, Sambuca en
de Duvel" is van begin tot eind een waar leesavontuur,
leerzaam en verrassend, en mag bij iedere zichzelf respecterende
literatuurliefhebber niet in de kast ontbreken. Zo'n boek wordt
maar eens per eeuw geschreven!
Wilton Werkhok
Schnaps, Chianti, Port en Ouzo; Pernod, Wodka, Sambuca en de
Duvel, door Sas Matras. Mirror Books f 56,50.